AŞIRI ŞÜPHECİLİĞİN KİŞİYE ZARARLARI TEDAVİSİ

Giderek artış gösteren

AŞIRI ŞÜPHECİLİK…

- ilişki sorunlarına neden olup

- kişiyi yalnızlaştırıyor.
- Kişiyi nefes alamaz hale getiren…

- sosyal yaşamı dağıtan

Şüphecilik

- ilişkileri de dinamitleyen bir özelliğe sahip.

-Özgüven azlığı yaşayan kişilerde

görüldüğü gibi

- Kendini Aşırı Beğenen Ve Eleştiriye Kapalı kişilerde de

sık rastlanıyor.

PATRON OLMASI HALİNDE…

çalışanlarına cehennem hayatı yaşatan…

şüpheci kişilikler…

sürekli zarar göreceği düşüncesi ile yaşarlar...

Bu kişiler hayata nasıl bakarlar…?

Nasıl davranırlar…?

şüpheciliğin türleri nelerdir…?

gibi soruları

Memory Center Nöropsikiyatri Merkezi'nden

Konsültasyon Liyezon Psikiyatrisi Uzmanı Prof. Dr. Kemal Arıkan cevapladı.

-ŞÜPHECİLİK NEDİR, TARİFLER MİSİNİZ?

Olayların geri planında… birtakım görünenin dışında… başka şeylerin olduğuna dair inançtır.

- Şüpheciliği HAFİF ve AĞIR ŞÜPHECİLİK olarak tasnif edebilir miyiz?

Evet. Normalde insan doğası gereği şüphecidir. Şüpheci olmasa bilimsel doğrular kendini yenileyemez… dolayısıyla da bilimsel olmaktan çıkarlardı. O düzey ve amaçtaki bir şüphecilik gerekli ve yararlıdır.

“Ama… AMAÇSIZ… her şeyin altında… bir bit yeniği aramak… zararlı olsa gerekir.

Ağır şüpheciliğe PARANOYA adı verilir.”

-NE ZAMAN LİTERATÜRE GİRDİ BU KAVRAM?

İlk defa Kahlbaum tarafından bu kelime kullanılmıştır. Ama bunu bir hastalık olarak dile getiren kişi ünlü Alman psikiyatrisit Kreapelindir (1912).

- ŞÜPHECİLİK ALANLARI FARKLI MIDIR?

Psikiyatride genelde dört tür şüphecilik tanımlanır.

1. Kıskançlıkta kişi aldatıldığına… dair yoğun bir şüphe içindedir.

2. Büyüklenmeci türde kişi büyük iddiaları, örneğin buluşları olduğu inancını taşır ve başkalarının kendisine engel teşkil ettiğine dair bir kuşku taşır.

3. Bedensel şüphecilikte kişi örneğin bedenin bir takım parazitlerin olduğu inancındadır.

4. Bir erotomaik şüphecilik vardır ki orada kişi bir takım ünlü şahsiyetlerin kendilerine aşık olduğu inancındadırlar.

- Mesela takip ediliyor, kendisine zarar verilecek, aldatılıyor şüphesi ile hastalık bulaşması,

başka hastalıkların olduğu ve gizlice seviliyor gibi şüpheler aynı katagoride değerlendirilebilir mi?
Yukarda ifade ettiğim gibi farklı alt gruplardır ama kategori olarak hepsi de paranoid bozukluk kapsamında ele alınır.

-ŞÜPHENİN MARAZİ OLMASI İÇİN SÜRE… VE MANTIK DIŞI… MI OLMASI GEREKİYOR?

Evet. Ayrıca KİŞİNİN İŞLEVSELLİĞİNİ de etkiliyor olması gerekiyor.

- AŞIRI ŞÜPHECİLİKTE ÖZGÜVEN EKSİKLİĞİNİN ETKİSİ VAR MIDIR?

Yakından ilişkisi vardır. Bir araştırmada öz güven eksikliği ile paranoid bozukluk arasında ilişki saptanmış, aynı araştırmada öz güven sorunu olmadığı halde ortaya çıkan paranoid durumların bir takım beyni etkileyen organik hastalıklardan kaynaklandığı belirlenmiştir.

- BU HASTALIK ŞİZOFRENİYE KADAR GİTME SEYRİ GÖSTERİR Mİ?

Paranoid bozukluktan… şizofreniye geçiş pek mutat değildir.

- ŞÜPHE KISKACINDA OLANLARIN AİLE BİRLİĞİNİ BOZACAK NE GİBİ DAVRANIŞLARI OLMAKTADIR?

- Eşinin sürekli olarak kendisini aldattığı yönünde itham etmeleri…

- Aşırı Kontrolcü Tutumları ile aile birlikteliğinde olmazsa olmaz bir değer olan karşılıklı güven zemini büyük hasara uğramaktadır.

- ŞÜPHE DÜZEYİ YÜKSEK OLANLAR İYİ PATRONLUK VE YÖNETİCİLİK YAPABİLİRLER Mİ?

-     Eğer şüpheleri… işle ilgili değilse evet yapabilirler.

- AŞIRI ŞÜPHECİ BİRİSİNİN KARAR MEVKİSİNDE, ÜLKE İDARESİNDE OLMASININ NE GİBİ FATURALARI OLUR?

-     Aşırı şüpheci bir lider etrafındakilere hareket alanı tanımaz.

-     Bol sorumluluk yükler… ama ona uygun ölçüde yetki vermez.

-     Ayrıca çevresindekileri yeterince teşvik etmeyen bir idareci…

-     üstüne üstlük olur olmaz… SUÇLAMALARA da yönelirse iş verimliği ve memnuniyeti ister istemez düşer.

- ŞÜPHECİLİĞİN… DUL OLANLARLA, KADINLARDA… DAHA YÜKSEK OLMASINI NEYE BAĞLIYORSUNUZ?

-     Gerçekten bu yönde bulgular vardır. Bildiğim kadarıyla sosyal destek sistemlerinin adı geçen koşullarda… yetersiz olması ile konu açıklanmaya çalışılmaktadır.

- DÜŞÜK EĞİTİMLİ   VE  SOSYO-EKONOMİK DÜZEYİ DÜŞÜK KİŞİLERDE DAHA FAZLA OLDUĞU BİLGİSİNİ DOĞRULAR MISINIZ?

-     Doğrudur. Yine sosyal destek sistemlerinin ve olması gereken ekonomik güvencenin yetersizliği burada da rol oynamaktadır diye düşünülmektedir.

- GRANDİOZ DENİLEN KENDİNİ ÇOK BEĞENEN… EMPATİSİZ… KİŞİLERDE DE OLUYOR MU?

-     Grandiyöz ve Empatisiz Kişiler… düşman bir dünyada yaşadıklarına ve kendilerinin sahip oldukları yeteneklerin hep kıskanıldığına inanmaktadırlar.

-     Bu da ister istemez paraoid düşüncelere kimi zaman da paranoid bozukluk düzeyinde marazi hallere sebep olabilmektedir.

- HOCAM… SOMATİK ŞÜPHE… YAŞAYANLARIN DAVRANIŞLARI NASILDIR, NELER YAPARLAR, HAYATLARI NASIL GEÇER?

-     Sürekli olarak bedenleriyle ilgili hastalık şüpheleri taşırlar.

-     Acı verici bir durumdur. Eğer hekimler o ihtimali hesaba katmazlarsa ciddi sağlık sorunlarına yol açabilecek bir takım tıbbi girişimlere maruz kalabilirler.

- KÖTÜLÜK GÖRME, TAKİP EDİLME, HERKESİ DÜŞMAN GÖRME ŞÜPHELERİNİN MODERN YAŞAMDA ARTIŞININ SEBEPLERİ NELER OLABİLİR?

-      İnsan ilişkilerinin yetersiz olması,

-     Sanal ilişkilerin ağırlık kazanmaya başlaması,

-     hukuk ve ekonomik sistemin karşılıklı güveni değil de güvensizliği esas alması gibi faktörler ilk akla gelen noktalardır.

-     Diğer yandan ekonomik açıdan gelir dengesindeki büyük uçurumun da insanların bir birine sevmek yerine kıskanmalarını ön plana getiriyor olabilir kanısındayım.

- AŞIRI ŞÜPHECİLİK YAŞAYANLARDA ALGILAMA KUSURU VAR MI?

-     Tabi ki. Diğerlerinin yaptığı… EN BASİT ELEŞTİRİYİ… bile kendilerine karşı yapılmış BİR HAKARET… olarak algılayabilirler.

-     Ancak, eğer fizyolojik anlamıyla algılama kusurundan söz ediyorsanız, paranoid bozuklukta illüzyon ve halüsinasyonlara rastlanmaz.

- BEYİNLERİNDE NORMAL KİŞİLERE GÖRE NE GİBİ FARKLILIKLAR VARDIR?

-     Paranid bozukluk aslında nadir rastlanan bir durumdur. On binde 2-3 gibi.

-     Popülasyon az olunca üzerinde yapılan araştırmalar da görece kısıtlı olmaktadır. Bu güne dek yapılan araştırmalarda o grupta her hangi bir spesifik merkez sinir sistemi patolojisi saptanmamıştır.

- RUHSAL HASTALIKLAR SINIFLANDIRMASINDA AŞIRI VE MANTIKSIZ ŞÜPHECİLİK NASIL SINIFLANDIRILIYOR? HANGİ GRUBA GİRİYOR?

-     Paranid bozukluk grubuna giriyor.

- ŞÜPHECİLİK NEDENİYLE SANRI YAŞAYANLARIN HAYATI NASIL ETKİLENİYOR?

-     Sürekli olarak ŞÜPHELERİNİ TEYİT ETME ÇABASI içinde oluyorlar.

-     O nedenle defalarca idari ve hukuki yollara başvuruyorlar.

-     Bu durum onların damgalanmasında sebep oluyor. En önemli sorun da bu oluyor.

- ŞÜPHECİLİĞİ AŞIRI YAŞAYANLARI İKNA ÇALIŞMASI YARARLI MI BEYHUDE Mİ?

-     Beyhudedir.

- PARANOİD BOZUKLUK YAŞAYANLAR TEHLİKELİ OLABİLİRLER Mİ?

-     Sıradan insanlardan daha fazla tehlikeli değildirler.

- SÜREKLİ HAKLARININ YENİLDİĞİNİ DÜŞÜNEREK DİLEKÇELER YAZAN, ADLİ MAKAMLARI MEŞGUL EDEN KİŞİLER BUNLARDAN MI ÇIKIYOR?
Genellikle evet.

- EŞLİK EDEN PSİKOLOJİK SORUNLAR VAR MI?
Obsesyon, paranoya ve depresyon… akraba fenomenler… oldukları için paranid bozukluğu olanlarda adını verdiğim durumlara rastlanabiliyor.

- KRONİK SEYİRLİ MİDİR?

-     Maalesef evet.

- ERKEN DÖNEM TEŞHİSİN TEDAVİYE ETKİSİ OLUYOR MU?
Ne yazık ki hayır.

- BU KİŞİLERİN TEDAVİDEN KAÇMASI YA DA TEDAVİYİ RETTİ GÖRÜLÜYOR MU?

- İç görüleri olmadığı için hastalıklarını kabul etmiyorlar ve

- tedaviye pek yanaşmıyorlar.

- TEDAVİSİ NASILDIR…?

Antipsikotikler ve psikoterapi yardımıyla paranoid düşünceler bir ölçüye kadar demarke edilebiliyor. Yani paranoya geçmiyor… ama dile getirilmiyor.

- PSİKOTERAPİYE UYGUN MUDURLAR?

- İÇ GÖRÜ kazanmaları için psikoterapötik destek almalarında yarar vardır.

- Orada verilmesi gereken temel mesaj

“düşüncelerinize katılmakta güçlük çekiyorum. Ama o düşüncelerden dolayı size olan saygımda her hangi bir azalma söz konusu değildir”

olmalıdır.

ŞÜPHECİLİK

KALP HASTALIĞINA NEDEN OLUYOR.

ABD'de Michigan Üniversitesi bilim adamları tarafından yapılan ve "Archives of Internal Medicine"de yayımlanan araştırmaya göre

ŞÜPHECİLİĞE EĞİLİMLİ İNSANLARDA…

DİĞER İNSANLARA KIYASLA…

DAHA FAZLA SALGILANAN

 STRES HORMONLARININ… NEDEN OLDUĞU İLTİHAPLANMALAR

KALP HASTALIKLARINI TETİKLİYOR.
 
Bilim adamları sözkonusu araştırmaya 45-84 yaşları arasındaki 7000 kadın ve erkeğin katıldığını söylediler.

H.OZKAN